Bệnh Zona thần kinh (dân gian hay gọi là giời leo) là một bệnh ngoài da do virus gây ra. Đây không phải là bệnh nguy hiểm tính mạng, nhưng lại gây đau rát, khó chịu, thậm chí để lại di chứng lâu dài như đau thần kinh sau Zona. Hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tốt hơn. Đặc biệt, yếu tố di truyền gen cũng có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh Zona ở mỗi người.
Nguyên nhân gây bệnh Zona
Bệnh Zona do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra. Đây chính là loại virus gây bệnh thủy đậu, thuộc họ herpes. Sau khi bạn bị thủy đậu và khỏi bệnh, virus không biến mất hoàn toàn mà sẽ “ngủ yên” trong các hạch thần kinh.
Khi hệ miễn dịch suy yếu, stress kéo dài hoặc tuổi tác cao, virus có thể “tái hoạt động” và gây ra bệnh Zona.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ tái phát virus:
-
Tuổi tác: Người trên 50 tuổi có nguy cơ cao hơn.
-
Suy giảm miễn dịch: Do bệnh tật (HIV, ung thư) hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch.
-
Căng thẳng, stress: Làm suy yếu khả năng phòng vệ của cơ thể.
-
Di truyền gen: Một số người có hệ miễn dịch bẩm sinh yếu hơn do gen di truyền, khiến họ dễ mắc Zona hơn.
Triệu chứng của bệnh Zona
Triệu chứng Zona thường xuất hiện ở một vùng da cụ thể và phát triển theo từng giai đoạn:
-
Dấu hiệu ban đầu
-
Cảm giác ngứa, nóng rát, tê hoặc đau trên da.
-
Có thể nhức đầu, mệt mỏi, sốt nhẹ.
-
-
Phát ban và nổi mụn nước
-
Sau vài ngày, trên da xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti.
-
Mụn nước mọc thành từng dải, thường chỉ ở một bên cơ thể (theo đường thần kinh).
-
Khu vực thường gặp: ngực, lưng, mặt hoặc cổ.
-
-
Giai đoạn lành bệnh
-
Mụn nước khô lại, đóng vảy sau 1–2 tuần.
-
Tuy nhiên, vùng da có thể để lại sẹo hoặc thâm.
-
-
Di chứng sau Zona
-
Khoảng 10–15% người bệnh có thể bị đau dây thần kinh sau Zona.
-
Đau có thể kéo dài nhiều tháng hoặc nhiều năm, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt.
-
Bệnh Zona có lây không?
Zona không lây trực tiếp từ người sang người. Tuy nhiên, người chưa từng bị thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc xin thủy đậu có thể bị lây thủy đậu nếu tiếp xúc với dịch từ mụn nước của người mắc Zona.
Tác động của bệnh Zona đến cơ thể
-
Đau rát và khó chịu: Ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ.
-
Tổn thương da: Có thể để lại sẹo, thâm, ảnh hưởng thẩm mỹ.
-
Biến chứng nguy hiểm:
-
Zona ở mắt có thể gây viêm giác mạc, giảm thị lực.
-
Zona ở tai có thể gây mất thính lực, liệt mặt.
-
Zona thần kinh kéo dài gây đau mạn tính.
-
-
Vai trò của gen di truyền trong bệnh Zona
Không chỉ môi trường và sức khỏe miễn dịch hiện tại quyết định, mà gen di truyền cũng có ảnh hưởng.
-
Một số gen liên quan đến điều hòa miễn dịch (như HLA, IFN, IL-10…) có thể khiến cơ thể phản ứng yếu hơn với virus Varicella Zoster.
-
Nếu trong gia đình có người từng mắc Zona, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn.
-
Các biến thể gen liên quan đến chức năng thần kinh và kháng virus có thể quyết định khả năng virus “ngủ yên” hay bùng phát.
Nói cách đơn giản: Gen giống như “khung bảo vệ” của cơ thể. Nếu khung này yếu, bạn dễ bị virus tấn công hơn.
Làm thế nào để phòng ngừa bệnh Zona?
1. Tiêm vắc xin
-
Vắc xin phòng Zona giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và giảm mức độ nặng nếu mắc.
-
Người trên 50 tuổi hoặc người có hệ miễn dịch yếu được khuyên nên tiêm phòng.
2. Tăng cường hệ miễn dịch
-
Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin (đặc biệt là vitamin C, D, E và khoáng chất như kẽm, magie).
-
Luyện tập thể dục thường xuyên.
-
Ngủ đủ giấc, tránh stress.
3. Giữ vệ sinh và chăm sóc da
-
Không chạm hoặc gãi vào vùng mụn nước.
-
Giữ da sạch, khô thoáng để tránh bội nhiễm.
4. Xét nghiệm gen để dự đoán nguy cơ
Ngày nay, với công nghệ giải mã gen, bạn có thể biết được:
-
Cơ thể có mang biến thể gen làm tăng nguy cơ mắc Zona hay không.
-
Hệ miễn dịch của bạn hoạt động mạnh hay yếu.
-
Từ đó, bác sĩ đưa ra kế hoạch phòng ngừa cá nhân hóa (dinh dưỡng, lối sống, vắc xin).
Thực phẩm hỗ trợ phòng ngừa Zona
Một số loại thực phẩm giúp tăng cường miễn dịch và hạn chế virus tái hoạt:
-
Thực phẩm giàu vitamin C: Cam, chanh, ổi, dâu tây.
-
Thực phẩm giàu vitamin D: Cá hồi, sữa, trứng.
-
Thực phẩm giàu kẽm: Hải sản, hạt bí, hạt hướng dương.
-
Thực phẩm giàu magie: Hạt óc chó, hạnh nhân, rau xanh.
Bệnh Zona là hậu quả của virus thủy đậu “tái hoạt động” khi hệ miễn dịch suy yếu. Dù không quá nguy hiểm, nhưng bệnh gây đau đớn, ảnh hưởng sinh hoạt và có thể để lại biến chứng lâu dài.
Việc phòng ngừa bằng vắc xin, tăng cường miễn dịch và kiểm tra gen di truyền sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe toàn diện. Nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ Zona, bạn nên đi khám sớm để được điều trị kịp thời.
